Od lat 70. obserwuje się dramatyczne obniżenie zawartości składników odżywczych w owocach, warzywach i zbożach. Na przykład, dane USDA pokazują, że między 1975 a 2001 rokiem poziomy fosforu w owocach spadły o około 30-50%, a żelaza w owocach takich jak banany czy truskawki nawet o 55-85%. Witamina A w truskawkach zmniejszyła się aż o 67%, a w bananach o 57%.
Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii potwierdzają, że już od 1940 roku zawartość minerałów, takich jak wapń, magnez czy żelazo, zmniejszyła się w warzywach o nawet 40%. W niektórych przypadkach, jak w przypadku brokułów czy marchwi, zubożenia sięgają nawet 50%
Przyczyny obniżenia wartości odżywczej
Głównymi czynnikami spadku jakości odżywczej są intensywne rolnictwo i stosowanie syntetycznych nawozów, które zubażają glebę. Wprowadzenie wysokowydajnych odmian roślin również zmniejszyło koncentrację mikroelementów, ponieważ nowe odmiany są uprawiane z naciskiem na wielkość plonów, a nie ich jakość. Ponadto, gleby wyczerpane przez dekady intensywnej uprawy nie są odpowiednio regenerowane, co prowadzi do dalszego spadku wartości odżywczych plonów.
Dodatkowo, genetyczne modyfikacje roślin (GMO) także przyczyniają się do spadku zawartości mikroelementów. Rośliny modyfikowane genetycznie są często projektowane tak, aby były bardziej odporne na szkodniki lub przynosiły większe plony, ale kosztem zawartości witamin i minerałów.
Nawet jeśli produkty są uprawiane w sposób bardziej naturalny, procesy takie jak rafinacja, pasteryzacja, mielenie, konserwowanie, przetwarzanie czy przedłużone przechowywanie dodatkowo redukują ilość składników odżywczych. Na przykład, procesy takie jak mielenie zboża mogą usuwać najbardziej bogate w składniki części, jak zarodki i otręby, pozostawiając głównie skrobię.
Właściwa suplementacja – sposób na uniknięcie niedożywienia i wynikających z niego chorób.
Niedobory wartości odżywczych mogą prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych, ponieważ te składniki odgrywają kluczową rolę w licznych procesach metabolicznych, enzymatycznych i strukturalnych organizmu. Poniżej kilka przykładów.
- Witamina D jest niezbędna do utrzymania zdrowia kości i zębów, a także wspiera funkcje układu odpornościowego, mózgu i układu nerwowego. Brak witaminy D może prowadzić do osłabienia układu odpornościowego, krzywicy u dzieci, osteoporozy i osteomalacji u dorosłych. Badania wskazują na związek między niskim poziomem witaminy D a zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób autoimmunologicznych (np. stwardnienia rozsianego), cukrzycy typu 1, niektórych nowotworów (m.in. raka piersi) oraz chorób układu krążenia.
- Witamina B12 jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego i produkcji krwinek czerwonych. Niedobór witaminy B12 może prowadzić do anemii megaloblastycznej, problemów neurologicznych (np. mrowienia, drętwienia), zaburzeń równowagi i osłabienia pamięci. Długotrwały niedobór może zwiększać ryzyko zaburzeń neurologicznych, takich jak demencja, a także wpływać na rozwój chorób sercowo-naczyniowych.
- Witamina C działa jako silny antyoksydant, wspiera układ odpornościowy, bierze udział w syntezie kolagenu i absorpcji żelaza. Brak witaminy C może prowadzić do osłabienia odporności, zwiększonej podatności na infekcje, powolnego gojenia się ran, a w skrajnych przypadkach do szkorbutu. Oprócz szkorbutu, niedobór witaminy C wiąże się z większym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych oraz osłabioną odpornością.
- Witamina A jest niezbędna dla prawidłowego widzenia, funkcji odpornościowych i rozwoju komórek. Niedobór witaminy A może prowadzić do problemów ze wzrokiem (m.in. kurzej ślepoty), zwiększonej podatności na infekcje, a także problemów skórnych. Długotrwały niedobór może przyczyniać się do ślepoty, zwłaszcza w krajach rozwijających się, a także zwiększa ryzyko infekcji dróg oddechowych i układu moczowego.
- Żelazo jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, która przenosi tlen w krwi. Niedobór żelaza prowadzi do anemii z niedoboru żelaza, która objawia się zmęczeniem, bladością skóry, osłabieniem i dusznością. Długotrwały deficyt żelaza może wpływać na funkcje poznawcze, prowadzić do zaburzeń układu odpornościowego oraz nasilać problemy sercowo-naczyniowe.
- Magnez bierze udział w setkach reakcji biochemicznych w organizmie, w tym w regulacji pracy mięśni i nerwów, kontroli ciśnienia krwi i syntezie białek. Niski poziom magnezu może prowadzić do skurczów mięśni, zaburzeń rytmu serca, problemów z pamięcią i koncentracją, a także zaburzeń nastroju, takich jak lęki i depresja. Niedobory magnezu mogą zwiększać ryzyko rozwoju nadciśnienia, cukrzycy typu 2, osteoporozy oraz zaburzeń sercowo-naczyniowych.
- Cynk jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego, gojenia ran i syntezy DNA. Niedobór cynku może prowadzić do osłabienia układu odpornościowego, spowolnienia gojenia ran, wypadania włosów oraz problemów skórnych, takich jak trądzik. Długotrwały niedobór cynku może nasilać ryzyko infekcji, zwiększać podatność na zapalenia płuc i biegunki, a także powodować problemy ze wzrostem u dzieci.
- Lizyna wspiera produkcję kolagenu i jest niezbędna dla zdrowia skóry, kości oraz naczyń krwionośnych. Niedobór lizyny może prowadzić do osłabienia mięśni, spowolnienia gojenia się ran oraz problemów ze wzrostem. Niedobory lizyny mogą prowadzić do obniżenia odporności, zwiększonej podatności na infekcje wirusowe (np. opryszczka) oraz problemów z koncentracją.
- Tryptofan jest niezbędny do produkcji serotoniny – neuroprzekaźnika regulującego nastrój, sen i apetyt. Niski poziom tryptofanu może prowadzić do zaburzeń nastroju, bezsenności, drażliwości i problemów z apetytem. Niedobór tryptofanu może przyczyniać się do rozwoju depresji, zaburzeń snu, a nawet nasilać objawy zespołu jelita drażliwego (IBS).
- Fenyloalanina jest prekursorem ważnych neuroprzekaźników, takich jak dopamina, noradrenalina i adrenalina. Brak fenyloalaniny może prowadzić do problemów z koncentracją, zaburzeń nastroju, a także zmniejszonej produkcji białek w organizmie.Fenyloketonuria (PKU) jest zaburzeniem genetycznym, które uniemożliwia prawidłowe przetwarzanie fenyloalaniny, prowadząc do jej akumulacji i uszkodzeń układu nerwowego.
Współczesne choroby związane z niedoborami składników odżywczych
Obecnie, mimo dostępu do różnorodnej żywności, niedobory mikroskładników odżywczych pozostają powszechne i mogą prowadzić do następujących chorób:
- Choroby układu krążenia: Niedobory magnezu, witaminy D i kwasów tłuszczowych omega-3 mogą przyczyniać się do rozwoju nadciśnienia, miażdżycy i innych problemów sercowo-naczyniowych.
- Cukrzyca typu 2: Brak magnezu i witaminy D zwiększa ryzyko rozwoju insulinooporności i cukrzycy typu 2.
- Choroby neurodegeneracyjne: Niedobór witaminy B12, kwasu foliowego i innych witamin z grupy B może przyczyniać się do rozwoju choroby Alzheimera i innych zaburzeń neurodegeneracyjnych.
- Zaburzenia psychiczne: Niedobory tryptofanu, magnezu i kwasów omega-3 są związane z większym ryzykiem depresji, lęków i zaburzeń nastroju.
Na co zwrócić uwagę przy wyborze suplementów?
Suplementy mogą wspomagać zdrowie, ale ich efektywność i bezpieczeństwo zależą od wielu czynników, takich jak jakość produktów, ich skład oraz forma, w jakiej składniki aktywne są dostarczane. Wybór odpowiednich suplementów nie jest prosty, dlatego warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę, by podejmować świadome i bezpieczne decyzje.
Pierwszym krokiem w wyborze suplementu jest sprawdzenie jego składu i jakości. Suplementy powinny zawierać wyłącznie niezbędne składniki, bez zbędnych wypełniaczy, sztucznych barwników i konserwantów. Ważne jest, aby wybierać produkty pochodzące od renomowanych producentów, którzy dbają o jakość surowców i procesy produkcji. Czym się kierować w wyborze preparatów?
- Standaryzacja składników: sprawdź, czy suplement zawiera określoną ilość substancji czynnej, np. witaminy lub minerału w formie dobrze przyswajalnej. Standaryzowane ekstrakty roślinne są bardziej wiarygodne pod względem działania.
- Certyfikaty: wybieraj suplementy posiadające certyfikaty jakości, takie jak GMP (Good Manufacturing Practice) lub HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points), które gwarantują odpowiednie standardy produkcji.
- Przejrzystość składu: unikaj produktów, których składy są niejasne lub niepełne. Zawsze powinna być dostępna pełna lista składników, łącznie z ilościami poszczególnych substancji. Pamiętaj, że producenci spoza UE nie mają obowiązku podawania pełnych składów, zatem te preparaty mogą nie być bezpieczne do spożycia.
- Forma suplementu a biodostępność: kluczowym czynnikiem przy wyborze suplementu jest forma, w jakiej dana substancja aktywna jest dostarczana do organizmu. Różne postacie tego samego składnika mogą znacząco różnić się pod względem biodostępności, czyli stopnia, w jakim są wchłaniane przez organizm.
Przykładowo:
Węglan wapnia jest tani, ale słabo się wchłania, zwłaszcza u osób z niższą kwasowością żołądka. Cytrynian wapnia jest lepiej przyswajalny i nie wymaga kwaśnego środowiska do wchłaniania, dlatego jest polecany dla osób starszych.
Magnez: jednym z najlepiej przyswajalnych związków magnezu jest cytrynian magnezu oraz glicynian magnezu, które są łatwo wchłaniane przez organizm. Warto unikać tlenku magnezu, który ma niską biodostępność (ok.2%) i może powodować problemy żołądkowe.
Żelazo: fumaran żelaza i glukonian żelaza są lepiej przyswajalne niż popularny siarczan żelaza, który może powodować problemy żołądkowe.
Witamina D: najlepsza forma to witamina D3 (cholekalcyferol), która jest lepiej przyswajana przez organizm niż witamina D2 (ergokalcyferol).
Witamina B12: najlepsze postacie to metylokobalamina i adenozynokobalamina, które są lepiej wykorzystywane przez organizm w porównaniu do syntetycznej cyjanokobalaminy.
Witamina K2: postać MK-7 (menachinon-7) ma dłuższy czas działania w organizmie i lepszą biodostępność niż inne formy witaminy K.
L-glutamina: jest najczęściej stosowaną formą glutaminy i łatwo przyswajana przez organizm. Wspomaga regenerację mięśni i jelit.
L-arginina: najlepiej działa w formie czystej, choć czasem stosuje się jej połączenia, jak np. alfa-ketoglutaran argininy, które mają dodatkowe działanie wspomagające.
Bezpieczeństwo i konsultacja z ekspertem
Suplementy diety mogą mieć duży wpływ na zdrowie, zarówno pozytywny, jak i negatywny. Dlatego zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem lub naturopatą przed rozpoczęciem suplementacji, zwłaszcza jeśli:
- Masz przewlekłe schorzenia lub przyjmujesz inne leki.
- Planujesz suplementować się przez długi czas.
- Jesteś w ciąży lub karmisz piersią.
Unikaj niepotrzebnych suplementów
Nadmierna suplementacja może być nie tylko zbędna, ale także szkodliwa. Warto pamiętać, że wszystkie dodatkowe składniki są obciążeniem dla wątroby, zatem warto prowadzić suplementację w sposób przemyślany.
Najczęstszymi błędami popełnianymi przy wyborze suplementów są:
- Niewystarczająca wiedza: zakup suplementów bez odpowiedniej wiedzy na temat potrzeb organizmu. Wiele osób kupuje produkty promowane w mediach bez realnego zapotrzebowania.
- Brak konsultacji z dietetykiem, naturopatą lub lekarzem: suplementy powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb, a ich stosowanie bez konsultacji może być ryzykowne.
- Nadmierne zaufanie do tanich suplementów: niska cena często oznacza niższą jakość. Tanie suplementy mogą zawierać mniejsze ilości substancji aktywnej lub szkodliwe dodatki.
W obliczu rosnącej popularności suplementacji warto wiedzieć, jakie mamy niedobory i jak nasz organizm przyswaja składniki odżywcze. Nasza usługa diagnostyki biorezonansowej Vieva Vital Pro pozwala na dokładne określenie poziomu witamin, minerałów i aminokwasów w organizmie na poziomie komórkowym. Dzięki temu możesz dostosować suplementację do swoich indywidualnych potrzeb, co jest kluczem do skutecznego wsparcia zdrowia.
Źródła:
- Mayer, A. M. et al. Changes in USDA Food Composition Data for 43 Garden Crops, 1950 to 1999. Journal of the American College of Nutrition.
- British Food Composition Data. McCance and Widdowson’s The Composition of Foods.
- U.S. Department of Agriculture (USDA). Nutrient Depletion in Soil and Its Impact on Food Quality.
- Finglas, P. et al. The Effect of Intensive Farming on Nutrient Levels in Fruits and Vegetables, Quadram Institute.
- World Health Organization (WHO). Guidelines on Food-Based Diets and Supplementation.
- Gröber, U., Schmidt, J., & Kisters, K. (2015). Magnesium in Prevention and Therapy. Nutrients, 7(9), 8199-8226.
- Holick, M. F. (2007). Vitamin D deficiency. New England Journal of Medicine, 357(3), 266-281.
- Green, R., & Allen, L. H. (2014). Vitamin B12 deficiency. Annual Review of Medicine, 65, 151-167.
- Traber, M. G. (2007). Vitamin E. Present Knowledge in Nutrition (9th ed.), 211-219.
- Plummer, K. T., & Burri, B. J. (2016). Vitamin A. Present Knowledge in Nutrition (10th ed.), 135-149.
- Hambidge, K. M., & Krebs, N. F. (2007). Zinc deficiency: a special challenge. The Journal of Nutrition, 137(4), 1101-1105.
- Bailey, R. L., West, K. P., & Black, R. E. (2015). The epidemiology of global micronutrient deficiencies. Annals of Nutrition and Metabolism, 66(suppl 2), 22-33.
- McLean, E., Cogswell, M., Egli, I., Wojdyla, D., & de Benoist, B. (2009). Worldwide prevalence of anemia, WHO Vitamin and Mineral Nutrition Information System, 1993–2005. Public Health Nutrition, 12(4), 444-454.
- Holick, M. F. (2011). Vitamin D: evolutionary, physiological and health perspectives. Current Drug Targets, 12(1), 4-18.
- Dominguez, L. J., Farruggia, M., Veronese, N., Barbagallo, M. (2020). Vitamin D sources, metabolism, and deficiency: available compounds and guidelines for its treatment. Metabolism, 107, 154217.
- Shenkin, A. (2006). The key role of micronutrients. Clinical Nutrition, 25(1), 1-13.
- Elmadfa, I., Meyer, A. L. (2014). Vitamins for the first 1000 days: preparing for life. International Journal for Vitamin and Nutrition Research, 84(1-2), 26-32.
- Scott, J. M., & Weir, D. G. (1998). Folic acid, homocysteine and one-carbon metabolism: a review of the essential biochemistry. Journal of Cardiovascular Risk, 5(4), 223-227.
- Zeng, C., Li, H., Wei, J., Yang, T., Deng, Z. H., Yang, Y., … & Lei, G. H. (2015). Association between dietary magnesium intake and C-reactive protein levels in the US adult population. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 28(3), 298-305.
- Pencharz, P. B., & Ball, R. O. (2004). Amino acid requirements in humans. Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care, 7(1), 69-74.